Dünya üzerinde her şirkete ilk gününden itibaren eşlik eden ve çoğu zaman uzun yıllar onlarla anılan bir şey var: marka. Hem ticaretin içinde hem de günlük hayatta birçok yerde rastladığımız çağrışımı kuvvetli, değeri yüksek bir terim olan marka nedir, gelin yakından bakalım.
Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre marka tanımını “bir teşebbüsün mal veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlayan her türlü işaret” olarak özetleyebiliriz.
Marka Ayırt Edicidir
Bu tanımdan markanın her şeyden önce ayırt edicilik taşıması gerektiğini anlıyoruz. Kanun dahilinde izini sürdüğümüzde tam da bunu sağlamak üzere adının geçmeye başladığını görürüz: Sanayileşen dünyada günden güne artan ürün ve hizmet çeşitliliği içerisinde, benzer olanları birbirinden ayırabilmek için belirli işaretlerin kullanılması ihtiyaç haline gelmişti. Dönemin Osmanlı kanunlarında “alamet-i farika” ismi ile gerekli düzenlemeler yer almış, daha o günlerden ticari hayat içerisinde önemli bir yer edinmeye başlamıştır. Ana işlevi sabit kalmakla birlikte, zamanla tanım ve kapsamı gelişerek ayrıntılanan marka; parmak izi gibi tamamen size özeldir ve temelde sizi diğerlerinden açıkça ayırması beklenir. Bu yönüyle denilebilir ki, markanız ticari hayat içindeki kimliğiniz olma niteliğini taşır.
Örneğin, bir piyano markası olarak yalnızca piyano ismini seçemezsiniz çünkü bu spesifik bir markayı işaret etmek yerine bir ürün grubunu tanımlar ve bu şekilde hiçbir ayırt edicilik vaat edemez. Halihazırda pazarda var olan bir markanın önüne ‘büyük, öz’ gibi sıfatlar veya sonuna ‘ajans, giyim’ gibi alan isimleri ekleyerek de gerekli farklılık sağlanamaz. Başkasına ait bir markayı kullanamayacağınız gibi, bu marka ismine bir harf eklemek ya da bu isimden bir harf çıkarmak da onu size özel kılması için yeterli olmaz. Bunun yerine çoğu zaman özgün bir logo ile de destekleyerek, benzerlerinden açık ve kesin bir şekilde ayırt edilebilecek bir seçim yapmak gerekir.
Her Türlü İşaret Marka Olabilir
Yine tanımdan hareketle, marka kapsamının ne kadar geniş olduğuna dair bir fikir ediniyoruz: her türlü işaret marka olabilir. Sözcükler başta olmak üzere, renk, şekil, harf, sayı, kişi isimleri, ses, ürün-ambalaj biçimleri ve bütün bunların kombinasyonları marka kapsamına dahildir.
Örneğin, Windows’un açılış sesi, futbolcu Mbappe’nin ikonik sevinme hareketi, Milka çikolatalarının lila rengi ve Toblerone’un paketlemesi esasen birer marka. Fakat en yaygın kullanılan hali ile marka kapsamında isim, logo veya bu ikisinin kombinasyonuna rastlıyoruz.
Özetle denebilir ki, marka yalnızca bir isim olmanın çok ötesinde geniş bir kapsamı ve önemli işlevleri olan bir kavramdır. En temelde ayırt edicilik sunması ile, ticari hayat içerisindeki kimliğiniz olarak kabul edilir. Her türlü işaret marka olabilmekle birlikte, bu işaretler bütününün de esasen markanın ayırt ediciliğine hizmet etmesi beklenir. Ancak bütün bunlar yerine getirildiğinde markanızı tescil altına alarak korumak mümkün olur. Dolayısıyla üzerine yatırım yapmadan önce marka olma niteliklerini taşıdığından emin olmanız çok önemli.